Aktualności

O błędach w kwestionariuszach (jeszcze raz)

Prawidłowo skonstruowany kwestionariusz niesie za sobą wiele korzyści. Dzięki poprawnie utworzonej ankiecie możemy uzyskać wiarygodne dane, które będą stanowić podstawę do wykonywania odpowiednich obliczeń i wyciągania prawidłowych wniosków. Poniżej zostały zaprezentowane błędy, które najczęściej są popełniane podczas tworzenia ankiety.

1. Brak wstępu
Na wstępie powinny zostać umieszczone podstawowe informacje dotyczące kwestionariusza, który mają wypełnić respondenci. Należy zwięźle przedstawić cel ankiety i czas jej wypełnienia. 

2. Metryczka 
Dzięki metryczce możemy uzyskać bardzo przydatne informacje. W większości przypadków zlokalizowana jest ona na początku kwestionariusza; w sporadycznych przypadkach stosuje się ją na końcu ankiety. Pytania z tej grupy powinny być krótkie i zwięzłe.

3. Zbyt trudne pytania na początek
Trudne i skomplikowane pytania umieszczone na początku kwestionariusza powodują, że osoby ankietowane tracą zainteresowanie jego wypełnieniem. W pierwszym etapie  powinno się ułożyć takie pytania, które pozwalają respondentowi zapoznać się z tematem. Tworzenie kwestionariusza powinno przebiegać według zasady polegającej na tym, że odpowiednie pytania i kryjące się za nimi kwestie ułożone są od ogółu do szczegółu. Warto stopniować trudność zadawanych pytań, najlepiej w kolejności rosnącej od najłatwiejszych, po te bardziej skomplikowane.

4. Za długa ankieta
Długość kwestionariusza jest odwrotnie proporcjonalna do zaangażowania respondenta. Za długa ankieta może zdyskwalifikować już na starcie nawet doskonale przygotowane pod względem merytorycznym badanie, ponieważ staje się ona uciążliwa dla osób ankietowanych, a zatem można oczekiwać niższego odsetku odpowiedzi.  Badanie powinno być możliwie krótkie i zawierać pytania niezbędne. 

5. Niepoprawna skala
Skala odpowiedzi powinna być jak najbardziej obiektywna. Jeśli więc określamy kilka stopni zadowolenia, to powinny one mieć również przeciwwagę po przeciwnej stronie. Niemiarodajna skala może wyglądać w następujący sposób:
Jak oceniasz jakość swojego życia?
– Bardzo wysoka
– Wysoka
– Średnia
– Słaba
Prawidłowa skala:
– Bardzo wysoka
– Wysoka
– Średnia
– Niska
– Bardzo niska

6. Błędy techniczne
Błędy techniczne to błędne lub nieczytelne instrukcje dotyczące wypełnienia kwestionariusza, reguły przejścia odsyłające do niewłaściwych pytań. Zdarza się także, że w kwestionariuszach jest sporo literówek, czy błędów interpunkcyjnych. Wygląd kwestionariusza oraz staranność jego przygotowania mogą mieć wpływ na stosunek respondentów do udziału w badaniu. 

7. Zbyt mało lub zbyt dużo odpowiedzi do wyboru
Pytania zamknięte z wyborem kilku możliwości często nie wyczerpują tematu  lub lista ta jest nieograniczenie długa. Odpowiednie wyjście z tej sytuacji stanowi oddanie respondentowi możliwości wpisania własnej odpowiedzi (np. „inne”, „jakie?”). 

8. Dobór słownictwa
Zastosowanie wyszukanego i skomplikowanego słownictwa może spowodować, że większa część uczestników badania może go nie zrozumieć, a co za tym idzie zniechęcić się do danej ankiety. Należy też unikać słów pochodzących z języka obcego. Warto pamiętać, że respondenci pominą pytania, które będą dla nich niezrozumiałe. Używanie specjalistycznego języka powinno być wyjaśniane.

9. Rozdzielność przedziałów
Podstawowy błąd popełniany podczas tworzenia kwestionariusza. Zachodzi wtedy, gdy jedna wartość odpowiedzi znajduje się w dwóch różnych przedziałach. Przykład: 
Ile masz lat?
• 0-20
• 20-40
• 40-60 
Nie wiadomo, którą z odpowiedzi ma zaznaczyć osoba mająca 20 lub 40 lat? Może to w znaczny sposób zmienić sposób późniejszej kategoryzacji.  

10. Podwójne pytanie
To bardzo częsty, a zarazem bardzo rażący błąd, który uniemożliwia respondentom udzielenie odpowiedzi. Istotne jest, by unikać konstruowania tego typu pytań. Błąd ten polega na użyciu dwóch partykuł pytających w jednym pytaniu, podczas gdy odpowiedzi pasują tylko do jednej z nich, np.:
Czy i kiedy chodzisz do teatru?
• Tak
• Nie 

11. Odpowiedź "nie mam zdania/nie wiem"
Ważnym aspektem podczas konstruowania ankiety jest opcja zaznaczenia przez osoby badane odpowiedzi „nie mam zdania/nie wiem”. Należy pamiętać, że osoby te mogą nie mieć opinii na dany temat lub nie chcą się z nim podzielić.

12. Obiektywizm
To również bardzo ważna sprawa. Nie wolno niczego sugerować respondentowi, zarówno w pytaniu, jak i w odpowiedzi. Może to może skutkować otrzymaniem nieprawdziwych wyników badań. 

Wszystkie powyższe błędy skutkują tym, że trudno nam zebrać potrzebne informacje do wykonania dalszych analiz i raportów statystycznych; badani przerywają wypełnianie kwestionariusza, bądź udzielają przypadkowych lub błędnych odpowiedzi.